27 maart 1943: De aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister

Zo meteen is het zover. Om kwart over negen is het precies 75 jaar geleden dat de aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister begon.

´Zo meteen is het zover´: de aanslagplegers zullen dit vóór 27 maart al hebben gedacht. Twee keer eerder waren ze namelijk al op pad gegaan. Én onverrichterzake huiswaarts gekeerd: op 12 maart scheen de maan te sterk en bleken er ophaalacties in de nabijgelegen Joodse wijk gaande, op 22 maart bevonden zich onverhoeds werksters in het gebouw.

Van vier wijkbureaus zijn de politiedagrapporten vrijwel in hun geheel behouden gebleven. Het Amsterdamse Bevolkingsregister viel niet onder het ressort van één van die bureaus. Sporen zijn (in deze specifieke bron) alleen te vinden van enkele individuele aanslagplegers.

Eén van hen was de Joodse verzetsstrijder Rudi Bloemgarten. Net als Sape Kuiper, over wie ik eerder op dit blog schreef, was hij een jonge man (Bloemgarten was 22), die, opnieuw evenals Kuiper, vlak voor de aanslag waarvoor hij werd gearresteerd een verzetsdaad pleegde die niet uitpakte zoals hij had bedoeld.

Het ging hier om een aanslag op een vooraanstaand NSB´er: de procureur-generaal van het Amsterdamse Gerechtshof. Bloemgarten stond op 2 februari 1943 bij hem voor de deur. Hij trof niet de PG zelf, maar zijn 32-jarige zoon (vrijwilliger bij de Waffen-SS, aldus De Jong in zijn ´Koninkrijk´) aan. Twee schoten loste hij. De man raakte ernstig, hoewel niet levensgevaarlijk, gewond. Vervolgens vluchtte de dader, aldus de politie: ´een tot nu toe onbekend gebleven persoon´.

Met rood potlood staat er ´moordaanslag´ in de kantlijn van het politierapport geschreven. Het gepleegde feit is ´niet bestemd voor de pers´. Die woorden zijn met rood onderstreept.

Ruim zeven weken later vond de aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister plaats. De zaak werd verraden: in totaal 21 mensen werden berecht, twaalf van hen ter dood veroordeeld.  Onder hen Rudi Bloemgarten, die in een uit de gevangenis gesmokkeld briefje schreef:  ´Je hebt geen idee hoe wij [de twaalf ter dood veroordeelden] in alles één zijn en vol vertrouwen ons vonnis tegemoet gaan. Wij hebben gedaan wat wij doen moesten en zijn volkomen verzoend met de dood.´* 

*Loe de Jong: Het Koninkrijk, deel 6, tweede helft, blz. 701. Voor een online beschrijving van de aanslag op het Bevolkingsregister, waarin de belangrijke rollen van Gerrit van der Veen en Willem Arondeus tot hun recht komen, verwijs ik naar deze pagina van het Verzetsmuseum