Zege aan het welzijn

"Sieg Heil". Dat werd er geroepen in Den Haag, afgelopen zaterdag, 20 september. Die uitdrukking kan, eigenlijk, op verschillende manieren vertaald worden. Zege aan het welzijn is een van die mogelijke manieren. En het befaamde, beruchte, "Heil Hitler" kan worden omgezet naar: “Heel Hitler”. Als in: genees hem (al dan niet door handoplegging).

Maar, ja. Er heeft een oorlog over deze woorden heen gewoed. De woorden ‘Sieg’ en ‘Heil’ zijn tijdens het nationaalsocialisme aan elkaar gesmeed en gestold in die ene, beladen betekenis.

Zonder deze oorlog zou de Prinsenvlag ons fier aan het Nederlandse verzet tijdens de Tachtigjarige Oorlog herinneren en zou het hakenkruis zich mogelijk tot een veelgebruikt sjabloon in de wereld van de Zentangle hebben ontwikkeld.

Als de oorlog niet zou hebben plaatsgevonden, zouden we onze schouders lachend hebben opgehaald over mensen die, al “zege aan het welzijn” schreeuwend door de straten van Den Haag waren getrokken.

Om de stenen die op paarden en hun berijders gemikt zouden zijn, zou niet zijn gelachen. Dat zou, net als nu, vast en zeker onze afschuw hebben gewekt. Maar de woorden? De gebaren? Hooguit zou een enkeling in het publiek na het zien van diverse geheven rechterarmen denken: “Is er hier nou helemaal niemand links?”

Tijdens de oorlog waren er mensen die zich op een subtiele manier verzetten, hun woorden zorgvuldig kozen en “drei Liter” zeiden, in plaats van “Heil Hitler” (nog herinner ik de afschuw in de blik van mijn meester op de basisschool, in wat toen de zesde klas was en al heel lang groep acht is: zelf hadden deze mensen dan misschien het gevoel dat zij verzet hadden gepleegd, maar wás het eigenlijk wel verzet, zolang de Duitse bezetter tevreden dacht dat er “Heil Hitler” klonk?).

“Sieg Heil”. De mensen die dit afgelopen zaterdag in Den Haag scandeerden, hadden iets kunnen roepen dat daar sterk op leek. “Ziek hier,” bijvoorbeeld. Waarmee ze een grens hadden aangegeven in plaats van deze hadden overschreden.

In de bronnen uit de Tweede Wereldoorlog heb ik geen beschrijvingen gevonden van burgers die met “Heel Hitler” weg zijn gekomen. In theorie moet het hebben gekund, en misschien is het in de praktijk wel degelijk gebeurd.

Of Hitler te genezen was geweest, is zeer de vraag. Maar onze taal, onze woorden – die maken, of breken, we zelf. Daar hebben we de hand in. Onze woorden, op hun beurt, hebben een directe invloed op de wereld om ons heen.  

Was er afgelopen zaterdag maar “zege aan het welzijn” geroepen, of desnoods “ziek hier”. Dan was er een boodschap overgekomen, had zich het verlangen naar een wereld zonder oorlog minder opgedrongen.

Niet al onze woorden zijn vrij. Maar wij zelf zijn dat, sinds 1945, wel.