Zoveel wegen als er naar Rome leiden, zoveel mensen leiden naar het verraad van Anne Frank.
Ik heb de mensen noch de wegen geteld. Maar het zijn er zeker wel 85 à 87.
Toch meent een team, geleid door een Amerikaan en beschreven door een Canadese, te kunnen stellen dat het de dader gevonden heeft. De enige aanwijzing hiervoor is een anonieme brief. Alle andere aanwijzingen bestaan niet of ontkrachten de aanname zelfs.
Het team, bij monde van de leiders Pancoke en Van Twisk, beroept zich op het gebruik van forensische methodes. Maar de politierapporten van de Amsterdamse politie zijn amper bekeken. Ik heb daar zelf in ieder geval alleen maar voorbeelden van gezien.
In 2021 is het archief van Van Helden, de politieman die een dikke halve eeuw geleden het verraad van Anne Frank onderzocht, aan het Amsterdams Stadsarchief geschonken. Ik stuitte erop, toen ik uit arre moede maar eens zocht op de naam van een van de bij de overval betrokken politiemensen 'Gezinus Gringhuis' (in het archief staan zoveel gegevens, dat het soms maar het beste is om lukraak wat uit te proberen - soms is het raak en meestal niet).
Ietwat lusteloos bladerde ik erdoorheen. Ik had al zoveel documenten gezien, en er waren al zoveel nieuwe slachtoffers in Marioepol bij gekomen, ook dat.
Het was uitgebreid, zag ik. Miep Gies had de datum van de arrestatie van de onderduikers niet precies in haar hoofd en haar man Jan had vanaf de brug over de Bloemgracht naar diezelfde arrestatie staan kijken. Dat deden wel meer mensen, de plek, zo'n beetje tegen de woning van de een avond eerder gearresteerde overbuurjongen aan, bood goed zicht.
Ik haalde mijn schouders op, gooide het dossier dicht en besloot een paar dagen later voor de zekerheid nog maar een keer te kijken. Dat doe ik wel vaker en meestal leidt het tot niets.
En toch. Het was toen dat ik zag dat in een verklaring, geschreven door de politiemedewerkers Bolwerk (met een 'V', niet 'B', maar de automatische corrector meent hardnekkig beter te weten) en Van Helden in 1964 wordt gemeld dat Ans van Dijk twee dagen voor de arrestatie van de onderduikers in het Achterhuis nabij wonende Joodse onderduikers had verraden.
Twee dágen ervoor (en niet enkele weken - dat zij Joodse onderduikers in de buurt van Anne Frank had verraden was al wel bekend) . Terwijl de optie Ans van Dijk als dader in de literatuur, ook in het boek van de Canadese, meestal wordt weggeblazen onder het mom van: zij zat toen in Zeist, en dus zal ze het wel niet gedaan hebben.
Kennelijk was dit verblijf in Zeist op twee augustus voor Ans van Dijk nog geen beletsel bij het doorgeven van wat nieuwe namen. Of was ze nog gewoon in Amsterdam? Maar, toegegeven, in Zeist lagen ook gewoon telefoonlijnen. En de treinen reden in de zomer van 1944 ook nog.
Ook heeft Van Helden twee kopstukken van de S.D. nadrukkelijk gevraagd naar A. van den Bergh. De naam werd niet herkend. De door de anonieme briefschrijver aangehaalde lijsten deden (hierop is één van de twee mannen bevraagd) evenmin een bel rinkelen. In het boek van Sullivan wordt van dit alles geen melding gemaakt.
Ik deed opnieuw het dossier dicht en vroeg mij, voor de zoveelste keer, af of de onderzoekers van het coldcase-team deze informatie wel hadden gezien. Het is een beetje: als je een nieuw huis koopt, wil je erop kunnen vertrouwen dat de vloer gefundeerd is.
Er gaat een boek de wereld-buiten- Nederland rond waarin een Joodse notaris als dader wordt aangemerkt. Er is geen bewijs voor het verraad, er is, werkelijk, alleen die anonieme brief.
Wie kijkt, echt kijkt, ziet hoeveel mogelijke kandidaten voor het verraad zijn. Als ik mijn best doe, kan ik u er 8, of misschien zelfs 87, geven. (Ze zijn natuurlijk niet allemaal even waarschijnlijk, sommige zitten op het niveau van de notaris.)
Iedereen kan dat. Iedereen, die kijkt.