In de Volkskrant van afgelopen zaterdag stond een artikel over de totstandkoming van het boek over het verraad van Anne Frank, geschreven door Gijs Beukers.
Hierin stond onder andere dat Thijs Bayens, één van de initiatiefnemers van het project, het idee had geopperd om vijf scenario's te presenteren. Dit idee sneuvelde. Men wilde er niet aan.
Zonde.
Met vijf mogelijke scenario's was ten eerste de notaris niet zo aan de schandpaal genageld geweest. Ten tweede hadden vijf scenario's een breder en diepgaander verhaal over de oorlog verteld. Of in ieder geval over de zomer van 1944.
Het scenario van de overbuurjongen heb ik gedurende mijn eigen blogproces gecheckt bij drie van de bekende experts. Ik kreeg deze reacties. Ik vertaal vrij en houd anoniem:
1. Interessant, maar ik denk niet dat hij het is.
2. Gaat nergens over (op de reactie van deze expert had ik zo'n zes weken gewacht).
3. Heel interessant. Het valt nooit meer te bewijzen dat hij er wat mee te maken heeft, en ook niet dat hij er niks mee te maken heeft (dit was een spontane reactie van een expert wiens mening ik wel gevraagd had, want dat doe ik als niet-historicus regelmatig, maar eigenlijk niet direct hierover).
Zelf was ik lange tijd vooral gefocust op het gegeven dat het CCT hem niet uit de archieven had gevist. Ondanks de zo forensische insteek van het onderzoek.
Inmiddels vraag ik mij daarnaast af, waarom de jongen er sowieso niet eerder uit gehaald is. Zoveel werk was het niet om hem te vinden. Het was een geduldwerkje, oké. Maar dat is archiefonderzoek nu eenmaal altijd.
Ik heb er geen antwoord op. Ik weet wel dat hij nog steeds in de archieven zou zijn blijven steken, als het onvolledige onderzoek van het CCT mij niet had geprikkeld om met een stofkam door de archieven te gaan.
Hierop voortbordurend: misschien, misschien, wordt het tijd om minder aandacht aan het CCT te besteden en meer te kijken naar wat er in het afgelopen half jaar allemaal aan informatie boven water is gehaald, aan de hand daarvan scenario's op te stellen en het idee van Thijs Bayens alsnog uit te voeren.
Bijvoorbeeld:
Scenario 1: direct verraad, gepleegd door Ans van Dijk.
Scenario 2: direct verraad door een onbekend persoon. Diverse mogelijkheden. Notaris Van den Bergh is geen optie: hij zat ondergedoken.
Scenario 3: 'hoort, zegt het (niet) voort'. Een roddel die, uiteindelijk, de verkeerde persoon bereikte. Diverse mogelijkheden.
Scenario 4: deelverraad. Iets verdachts betreffende het pand van Otto Frank werd gemeld aan een van de autoriteiten. Bijvoorbeeld via de overbuurjongen of diens vader. Deze kunnen ook onder scenario 3.
Scenario 5. Geen verraad. De theorie van Gertjan Broek.
In scenario 4 en 5 ligt de nadruk op 'er is iets aan de hand in het pand' dat het daglicht niet verdragen kan. Scenario 1, 2 en 3 betreffen het verraad van Joden. Deze zijn ouder. Bestaan al heel lang.
Vijf verschillende scenario's, die zich afspelen op een en hetzelfde toneel: dat van een bezetter die dit land regeerde en ingreep op alles wat in ging tegen het eigen belang.