Eerder op dit blog verschenen:

dinsdag 1 mei 2018

1 mei 1942: Stervormig verzet

2018 is het Jaar van Verzet. Verzet neemt vele vormen aan. Op één, twee en drie mei is dat verzet stervormig.

Op 29 april wordt in kranten bekend gemaakt dat Joden een gele ster moeten gaan dragen. Vanaf twaalf uur ´s middags de volgende dag kunnen de sterren gekocht worden (met geld en textielpunten). Op die 30e april en op één en twee mei is de ster nog niet verplicht, maar mag deze wel al gedragen worden. Vanaf drie mei is de ster voor alle Joden verplicht. 

In de namiddag van één mei krijgt de politie de instructie om mensen die paragraaf twee van de Rijkscommissaris overtreden (als niet-Jood een ster dragen) te arresteren en aan de Sicherheitspolizei uit te leveren. “Vermoedelijk hebben zich dus al op die vrijdag [hiervan] gevallen voorgedaan,” schrijft Loe de Jong hierover in zijn Koninkrijk (dl 5, p. 1091).

En inderdaad. Rondom dat moment bevindt zich zo´n overtreder binnen de muren van politiebureau Leidseplein. “Wordt behandeld,” staat er in het politierapport van 16.35 uur. Om 19.25 uur wordt hij naar de Sicherheitspolizei gebracht.

De volgende dag is het weer raak. Ditmaal gaat het om een Amsterdamse boekhouder van 28 jaar. “[Hij] wordt hier gehouden, om zodra een auto vrij is naar de Sicherheitsdienst te worden overgebracht.” De man kan ervan uitgaan dat hij zijn 29e verjaardag, tegen het einde van de maand, in gevangenschap zal doorbrengen.

Ook wordt er een vrouw gearresteerd. Ze denkt dat ze verplicht is tot het dragen van de ster en heeft hem daarom op haar kleding bevestigd. Haar man is Joods. Maar zij is het niet. Daarom mag ook zij haar relaas bij de Sicherheitspolizei gaan doen.

Op twee en drie mei zijn er op andere locaties in Amsterdam nog enkele niet-Joodse mannen en vrouwen die met een ster op hun borst de stad ingaan en door de politie worden gearresteerd. De straf die de overtreders te wachten staat is doorgaans een verblijf van zes weken in kamp Amersfoort.

Verzet is een breed begrip. Over de inhoud ervan kunnen lange discussies gevoerd worden. En die worden ook gevoerd. Maar in die eerste dagen van mei 1942 bestond verzet uit één heel concrete daad: het opspelden van een gele ster, door niet-Joodse burgers, die daarvoor gestraft konden worden. En, werden.